Genel Bakış
Asetik asit (CAS No: 64-19-7), sirke asidi olarak da bilinen, renksiz, keskin kokulu bir organik asittir. Sirkenin karakteristik kokusundan ve ekşi tadından sorumlu olan ana bileşendir. Endüstriyel uygulamalarda ve gıda sektöründe yaygın olarak kullanılan önemli bir kimyasaldır.
Glasiyal asetik asit olarak adlandırılan saf formu (%99-100), 16.6°C'nin altında donarak buz benzeri kristaller oluşturur. Su, alkol, eter ve aseton gibi birçok çözücü ile karışabilir. Endüstriyel olarak hem sentetik yollarla hem de bakteriyel fermantasyonla üretilir.
Kullanım Alanları
Asetik asidin çok çeşitli endüstriyel, gıda ve farmasötik uygulamaları bulunmaktadır:
Vinil Asetat Monomer (VAM) Üretimi
Dünyada üretilen asetik asidin yaklaşık %40-45'i vinil asetat monomer üretiminde kullanılır.
Gıda Endüstrisi
Sirke üretimi ve gıda koruyucu olarak kullanım (E260 kodu ile).
Tekstil Endüstrisi
Selüloz asetat üretimi ve kumaş boyama işlemlerinde pH düzenleyici olarak.
Kimyasal Sentez
Asetat esterleri, asetik anhidrit ve diğer kimyasalların üretiminde ara madde.
Temizlik Ürünleri
Kireç çözücü ve dezenfektan olarak evsel ve endüstriyel temizleyicilerde.
İlaç Endüstrisi
Aspirin gibi ilaçların sentezinde ve bazı farmasötik formülasyonlarda.
Teknik Özellikler
| Özellik |
Değer |
Birim |
Test Metodu |
| Kimyasal Formül |
CH₃COOH |
- |
- |
| CAS Numarası |
64-19-7 |
- |
- |
| Moleküler Ağırlık |
60.05 |
g/mol |
- |
| Görünüm |
Renksiz sıvı |
- |
Görsel |
| Koku |
Keskin, karakteristik sirke kokusu |
- |
Olfaktometri |
| Yoğunluk (20°C) |
1.049-1.051 |
g/cm³ |
ASTM D4052 |
| Kaynama Noktası |
118.1 |
°C |
ASTM D1078 |
| Erime Noktası |
16.6 |
°C |
ASTM D1015 |
| Parlama Noktası |
39 |
°C |
ASTM D93 |
| Alevlenme Sıcaklığı |
485 |
°C |
ASTM E659 |
| Buhar Basıncı (20°C) |
15.7 |
mmHg |
ASTM D2879 |
| Viskozite (20°C) |
1.22 |
cP |
ASTM D445 |
| pH Değeri (1% sol.) |
2.4 |
- |
ASTM E70 |
| Saflık (Titrimetri) |
≥99.7 |
% |
ASTM D3546 |
| Su İçeriği |
≤0.3 |
% |
ASTM E203 |
Güvenlik Bilgileri
Tehlike Sembolleri ve İfadeler
Aşındırıcı
Yanıcı
Cilt ve göz tahrişi
Solunum tahrişi
Kişisel Koruyucu Ekipman (PPE)
- Asitlere dayanıklı eldivenler (nitril veya neopren)
- Kimyasal gözlük veya yüz siperi
- Asit buharlarına karşı uygun solunum koruması
- Kimyasala dayanıklı önlük veya iş elbisesi
- Asitlere dayanıklı ayakkabı veya çizme
Depolama Koşulları
- Serin, iyi havalandırılan bir yerde saklayın
- Oksitleyicilerden ve bazlardan ayrı depolayın
- Paslanmaz çelik, polietilen veya cam kaplarda saklayın
- Depolama alanında "Aşındırıcı Madde" işaretleri bulundurun
- Depolama sıcaklığı: 15-25°C arası (donmaya karşı koruyun)
Yangınla Mücadele
- Uygun söndürücüler: Kuru kimyasal, CO₂, alkole dayanıklı köpük
- Su sisi kullanılabilir ancak su jeti kullanmayın
- Eğitimli personel tarafından uygun koruyucu ekipmanla müdahale edin
- Yangın söndürme sırasında asit buharlarına karşı solunum koruması kullanın
Taşıma ve Depolama
Taşıma
- Taşıma sırasında kapların sıkıca kapalı olduğundan emin olun
- Asitlere dayanıklı malzemelerden yapılmış ekipman kullanın
- Dökme taşımalarda paslanmaz çelik tankerler kullanın
- Taşıma sırasında yemek, içmek veya sigara içmekten kaçının
- Sızıntı ve dökülmelere karşı nötralize edici malzeme bulundurun
Depolama
- Paslanmaz çelik, cam veya özel plastik (HDPE, PTFE) kaplarda saklayın
- Alüminyum, demir veya çinko gibi metallerle temas ettirmeyin
- Depolama tanklarında havalandırma sistemleri bulundurun
- Depolama alanlarında asit nötralize edici malzemeler bulundurun
- Glasiyal asetik asit soğuk havalarda donabilir, uygun izolasyon sağlayın
Dökülme Durumunda Alınacak Önlemler
- Tüm ateş kaynaklarını uzaklaştırın
- Uygun solunum koruması ve kimyasal koruyucu giysi kullanın
- Nötralize etmek için sodyum bikarbonat veya kalsiyum karbonat kullanın
- Küçük dökülmeleri emici malzemelerle (kum, vermikülit) emdirin
- Büyük dökülmelerde profesyonel temizlik ekiplerinden yardım isteyin
- Dökülen alanı bol su ile yıkayın
Düzenleyici Bilgiler
GHS Sınıflandırması
- Aşındırıcı/Cilt Tahrişi Kategori 1B
- Ciddi Göz Hasarı/Göz Tahrişi Kategori 1
- Yanıcı Sıvı Kategori 3
- Spesifik Hedef Organ Toksisitesi (Tek Maruz Kalma) Kategori 3
Önemli Düzenlemeler
- REACH: Kayıtlı
- CLP: Uyumlu
- FDA: Gıda katkısı olarak onaylı (21 CFR 184.1005)
- EFSA: Gıda katkısı E260 olarak onaylı
- NFPA 704: Sağlık 3, Yanıcılık 2, Reaktivite 0
Uluslararası Mevzuat
- Avrupa Birliği: 2008/58/EC sayılı direktife tabi
- ABD: EPA TSCA envanterinde listelenmiştir
- Çin: IECSC listesinde mevcuttur
- Japonya: ISHL listesinde mevcuttur
Çevresel Bilgiler
Çevresel Etki
Asetik asit doğada hızlı bir şekilde biyolojik olarak parçalanır. Su kaynaklarına karışması durumunda, yüksek suda çözünürlüğü nedeniyle sucul organizmalar üzerinde orta düzeyde toksik etki gösterebilir. Yeraltı sularına karışması önlenmelidir.
Biyolojik Parçalanma
- Hava: Fotokimyasal reaksiyonlarla 1-2 haftalık yarı ömür
- Su: Mikrobiyal aktivite ile 1-5 gün içinde parçalanır
- Toprak: Mikrobiyal aktivite ile hızlı parçalanma
Atık Yönetimi
- Tehlikeli atık olarak sınıflandırılmıştır
- Nötralize edilerek (sodyum bikarbonat ile) bertaraf edilebilir
- Büyük miktarlar lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesislerinde yakılmalıdır
- Yerel düzenlemelere uygun şekilde bertaraf edin
- Kanalizasyona dökülmeden önce nötralize edilmelidir
Sık Sorulan Sorular
Asetik asit ile sirke aynı şey midir?
Hayır, sirke %4-8 oranında seyreltilmiş asetik asit içerir ve içinde aroma verici maddeler bulunur. Endüstriyel asetik asit ise genellikle %99.7 ve üzeri saflıkta üretilir ve gıda amaçlı kullanılmaz.
Glasiyal asetik asit nedir?
Glasiyal asetik asit, %99.7 ve üzeri saflıkta, su içeriği çok düşük olan asetik asit formudur. 16.6°C'nin altında donarak buz benzeri kristaller oluşturduğu için bu isim verilmiştir.
Asetik asit hangi metallerle reaksiyona girer?
Asetik asit, alüminyum, demir, çinko ve magnezyum gibi metallerle reaksiyona girerek hidrojen gazı açığa çıkarır. Paslanmaz çelik, cam ve bazı plastikler (HDPE, PTFE) asetik asit depolamak için uygundur.
Asetik asidin raf ömrü nedir?
Uygun şekilde kapalı kaplarda saklandığında asetik asidin belirgin bir raf ömrü sınırı yoktur. Ancak uzun süreli depolamada su emilimi nedeniyle konsantrasyonu azalabilir.
Asetik asit ciltle temas ettiğinde ne yapmalıyım?
Derhal bol su ile en az 15 dakika yıkayın. Kontaminasyon büyükse tüm kıyafetleri çıkarın. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz temasında acilen bol su ile yıkayın ve göz doktoruna başvurun.