Endüstriyel uygulamalarda yaygın kullanılan çok yönlü inorganik tuz, cam, deterjan ve tekstil üretiminde önemli bileşen
Sodyum Sülfat (CAS No: 7757-82-6), susuz (Na₂SO₄) ve dekahidrat (Na₂SO₄·10H₂O, Glauber tuzu) formlarında bulunan önemli bir inorganik tuzdur. Beyaz, kristal yapıda, kokusuz ve suda çözünür bir bileşiktir. Endüstriyel uygulamalarda yaygın olarak kullanılan çok yönlü bir kimyasaldır.
Sodyum sülfat, doğal olarak thenardit (susuz form) ve mirabilit (dekahidrat form) minerallerinde bulunur. Endüstriyel üretimde ise genellikle diğer kimyasal proseslerin yan ürünü olarak elde edilir. Nötr pH'a sahiptir ve çoğu organik çözücüde çözünmez.
Sodyum sülfatın çok çeşitli endüstriyel uygulamaları bulunmaktadır:
Cam eriticisi olarak kullanılır, silika erime sıcaklığını düşürür ve camın berraklığını artırır. Dünya üretiminin yaklaşık %70'i cam endüstrisinde kullanılır.
Toz deterjan formülasyonlarında dolgu maddesi ve akışkanlık arttırıcı olarak kullanılır. Ayrıca deterjanın etkinliğini artırır.
Boya ve ağartma işlemlerinde yardımcı madde olarak kullanılır. Liflerin boya alımını düzenler ve eşit boyamayı sağlar.
Kraft prosesinde sülfatın geri kazanımında kullanılır. Kağıt hamuru üretiminde kimyasal döngünün bir parçasıdır.
E514 olarak bilinir, gıdalarda asit düzenleyici ve anti-topaklanma ajanı olarak kullanılır. Özellikle kurutulmuş meyvelerde görülür.
Yem katkı maddesi olarak kullanılır, sindirimi kolaylaştırır ve besin emilimini artırır. Özellikle sodyum eksikliğini gidermek için kullanılır.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Adı | Sodyum Sülfat | - | - |
| Diğer Adlar | Thenardit (susuz), Glauber tuzu (dekahidrat) | - | - |
| CAS Numarası | 7757-82-6 (susuz), 7727-73-3 (dekahidrat) | - | - |
| EC No | 231-820-9 | - | - |
| Formül | Na₂SO₄ (susuz), Na₂SO₄·10H₂O (dekahidrat) | - | - |
| Görünüm | Beyaz kristal toz veya granül | - | Görsel |
| Koku | Kokusuz | - | - |
| Saflık | ≥99.0 | % | ICP |
| Yoğunluk (25°C) | 2.68 (susuz), 1.46 (dekahidrat) | g/cm³ | ASTM D854 |
| Erime Noktası | 884 (susuz), 32.4 (dekahidrat, su kaybı) | °C | ASTM D97 |
| pH Değeri (5% sol.) | 5.5-8.5 | - | ASTM E70 |
| Çözünürlük (Su, 20°C) | 28.1 (susuz), 44 (dekahidrat, 0°C) | g/100ml | ASTM E1148 |
| Nem İçeriği | ≤0.2 (susuz), ≤56 (dekahidrat) | % | Karl Fischer |
| Klorür İçeriği (Cl) | ≤100 | ppm | ASTM D512 |
| Ağır Metal İçeriği (Pb) | ≤10 | ppm | ICP-MS |
Tahriş Edici
Sodyum sülfat, sucul ortamlarda düşük toksisiteye sahiptir. Yüksek konsantrasyonlarda tuzluluk artışına neden olabilir. Biyolojik olarak tamamen parçalanabilir özelliği sayesinde çevreye zararı minimaldir.
Susuz sodyum sülfat (Na₂SO₄) su içermez ve higroskopik değildir. Dekahidrat form (Na₂SO₄·10H₂O) ise kristal yapısında 10 su molekülü içerir ve 32.4°C'nin üzerinde suyunu kaybederek susuz forma dönüşür. Dekahidrat form daha yumuşak ve daha az tozludur, ancak nemli ortamlarda stabil değildir.
Evet, sodyum sülfat (E514) gıda katkı maddesi olarak kabul edilir ve belirli sınırlar dahilinde güvenlidir. Gıda sınıfı ürünlerde asit düzenleyici ve anti-topaklanma ajanı olarak kullanılır. Ancak yüksek dozlarda müshil etkisi gösterebilir.
Susuz form kuru, serin bir yerde saklanabilir. Dekahidrat form ise nemden korunmalı ve 30°C'nin altında saklanmalıdır. Her iki form da sıkıca kapalı kaplarda, doğrudan güneş ışığından uzak tutulmalıdır.
Uzun süreli veya tekrarlayan temas ciltte tahrişe neden olabilir. Toz formu solunması halinde solunum yollarını tahriş edebilir. Temas durumunda bol su ile yıkanmalıdır. Hassas bireylerde alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
Sodyum sülfat doğada hızla parçalanır ve biyolojik olarak tamamen parçalanabilir. Ancak yüksek konsantrasyonlarda sucul ortamlarda tuzluluk artışına neden olabilir. Atık suya büyük miktarlarda bırakılmadan önce seyreltilmesi veya nötralize edilmesi önerilir.