Endüstriyel çözücü ve kimyasal ara madde olarak yaygın kullanılan siklik keton
Sikloheksanon (CAS No: 108-94-1), renksiz ila soluk sarı renkte, karakteristik keton kokusuna sahip bir sıvıdır. Sikloalkanların önemli bir keton türevi olup, endüstride yaygın olarak kullanılan çok yönlü bir çözücü ve kimyasal ara maddedir.
Sikloheksanon, suda orta derecede çözünürlüğe sahiptir ve çoğu organik çözücü ile her oranda karışabilir. Özellikle selüloz esterleri, reçineler, yağlar ve mumlar için mükemmel bir çözücüdür. Boya, reçine, farmasötik ve kimyasal sentez endüstrilerinde yaygın olarak kullanılır.
Sikloheksanon'un geniş bir endüstriyel ve kimyasal uygulama yelpazesi bulunmaktadır:
Selülozik ve sentetik reçineler için ana çözücü olarak kullanılır. Özellikle otomotiv ve endüstriyel boyalarda yaygındır.
Polimer ve reçine üretiminde çözücü ve reaksiyon ortamı olarak kullanılır. Özellikle naylon 6 ve naylon 66 üretiminde ara maddedir.
İlaç üretiminde çözücü ve ara madde olarak kullanılır. Steroid ve hormon sentezinde önemli bir bileşendir.
Organik sentezlerde önemli bir ara maddedir. Kaprolaktam, adipik asit ve diğer sikloheksan türevlerinin üretiminde kullanılır.
Baskı mürekkeplerinde çözücü ve viskozite düzenleyici olarak kullanılır. Özellikle yüksek performanslı mürekkeplerde tercih edilir.
Endüstriyel yapıştırıcı formülasyonlarında çözücü olarak kullanılır. Özellikle PVC ve diğer plastik yapıştırıcılarında etkilidir.
Kromatografi ve spektroskopi uygulamalarında çözücü olarak kullanılır. HPLC analizlerinde mobil faz bileşeni olabilir.
Endüstriyel metal temizleme ve yağ giderme uygulamalarında kullanılır. Yağ ve gres çözme yeteneği yüksektir.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Formül | C₆H₁₀O | - | - |
| CAS Numarası | 108-94-1 | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 98.15 | g/mol | - |
| Görünüm | Renksiz ila soluk sarı sıvı | - | Görsel |
| Koku | Keskin, ketonik | - | Olfaktometri |
| Yoğunluk (20°C) | 0.947-0.949 | g/cm³ | ASTM D4052 |
| Kaynama Noktası | 155.6 | °C | ASTM D1078 |
| Erime Noktası | -47 | °C | ASTM D1015 |
| Parlama Noktası | 44 | °C | ASTM D93 |
| Alevlenme Sıcaklığı | 420 | °C | ASTM E659 |
| Buhar Basıncı (20°C) | 0.48 | kPa | ASTM D2879 |
| Viskozite (20°C) | 2.2 | cP | ASTM D445 |
| Sudaki Çözünürlük (20°C) | 50 g/L | - | ASTM D1720 |
| pH Değeri | 5-7 | - | ASTM E70 |
| Saflık (GC) | ≥99.5 | % | ASTM D3545 |
| Su İçeriği | ≤0.05 | % | ASTM E203 |
| Asitlik (asetik asit olarak) | ≤0.01 | % | ASTM D1613 |
| Karbonil (sikloheksanon olarak) | ≥99.0 | % | ASTM D2191 |
Alevlenebilir Göz ve cilt tahrişi Merkezi sinir sistemi etkisi
Sikloheksanon atmosferde fotokimyasal reaksiyonlarla orta hızda parçalanır (yarı ömür 2-5 gün). Su kaynaklarına karışması durumunda, sucul organizmalar için orta derecede toksiktir. Biyolojik olarak bozunabilir özelliktedir ancak çevrede uzun süre kalıcı olabilir. Toprakta buharlaşır ve mikrobiyal bozunmaya uğrar.
Sikloheksanon başlıca iki yöntemle üretilir: 1) Sikloheksanın hava ile katalitik oksidasyonu, 2) Fenolün hidrojenasyonu. Endüstriyel ölçekte sürekli distilasyon prosesleri kullanılır ve yıllık küresel üretim 5 milyon tonun üzerindedir.
Sikloheksanon bir keton iken, sikloheksanol bir alkoldür. Sikloheksanon daha yüksek kaynama noktasına (155.6°C vs 161°C) ve daha düşük buhar basıncına sahiptir. Çözücü özellikleri farklıdır - sikloheksanon daha güçlü bir çözücüdür ancak sikloheksanol daha az tahriş edicidir.
Sikloheksanon çoğu plastik için güçlü bir çözücüdür. Polietilen ve polipropilen kısa süreli temaslara dayanıklıdır ancak uzun süreli temaslardan kaçınılmalıdır. PVC, polistiren ve ABS gibi plastiklerde çözme etkisi gösterir. PTFE (Teflon) ve polikarbonat Sikloheksanon'a karşı dayanıklıdır.
Uygun şekilde kapalı kaplarda saklandığında Sikloheksanon'un raf ömrü yaklaşık 2 yıldır. Su emilimini ve oksidasyonu önlemek için sıkıca kapatılmalı ve nemden korunmalıdır. Uzun süreli depolamadan önce stabilite testi önerilir.
Kontamine giysileri hemen çıkarın ve bol su ve sabunla yıkayın. Uzun süreli temas ciltte kuruluğa ve tahrişe neden olabilir. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz teması durumunda en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve göz doktoruna başvurun. Yutulması durumunda kusturmayın, hemen tıbbi yardım alın.
Evet, Sikloheksanon çoğu organik çözücü ile her oranda karışabilir. Su ile sınırlı çözünürlüğe sahiptir (50 g/L). Özellikle alkoller, esterler, ketonlar ve hidrokarbonlarla iyi uyumludur. Ancak güçlü oksitleyiciler ve asitlerle reaksiyona girebilir.