Yüksek saflıkta, cam üretimi, sabun yapımı, gıda katkı maddesi (E501) ve yangın söndürücü olarak kullanılan inorganik bileşik
Potasyum Karbonat (CAS No: 584-08-7), "potash" olarak da bilinen beyaz, suda çözünür bir tuzdur. Endüstriyel ölçekte üretilen önemli bir potasyum bileşiğidir. Alkali özellikleri nedeniyle birçok endüstriyel uygulamada kullanılır.
Potasyum karbonat higroskopiktir ve havadan nem çeker. Suda çok iyi çözünür ve güçlü bir alkali çözelti oluşturur. Tarihsel olarak odun külünden elde edilmiş olup, günümüzde elektroliz yöntemleriyle üretilmektedir.
Potasyum Karbonat'ın çok çeşitli endüstriyel ve ticari uygulamaları bulunmaktadır:
Özel camların (özellikle optik cam ve televizyon tüpleri) üretiminde erime noktasını düşürücü ve stabilizatör olarak kullanılır.
Sıvı sabunların ve özel temizlik ürünlerinin yapımında yumuşatıcı ve temizleme ajanı olarak kullanılır.
E501 koduyla asit düzenleyici, stabilizatör ve kabartma ajanı olarak kullanılır. Özellikle kakao üretiminde alkalileştirici olarak önemlidir.
Potasyum gübresi olarak kullanılır. Toprak pH'sını düzenler ve bitkiler için gerekli potasyumu sağlar.
Kuru kimyasal yangın söndürücülerde, özellikle yağ ve elektrik yangınlarında etkili bir söndürücü bileşendir.
Boya, seramik, farmasötik üretimi ve tekstil endüstrisinde çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Formül | K₂CO₃ | - | - |
| CAS Numarası | 584-08-7 | - | - |
| EC No | 209-529-3 | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 138.21 | g/mol | - |
| Görünüm | Beyaz granül veya toz | - | Görsel |
| Koku | Kokusuz | - | - |
| Yoğunluk (25°C) | 2.43 | g/cm³ | ASTM D4052 |
| Erime Noktası | 891 | °C | ASTM D1015 |
| Sudaki Çözünürlük (20°C) | 1120 | g/L | ASTM E1148 |
| pH Değeri (1% sol.) | 11.6 | - | ASTM E70 |
| Saflık | ≥%99.0 | % | ASTM E291 |
| Nem İçeriği | ≤0.5 | % | ASTM D95 |
| Klorür (Cl) | ≤0.01 | % | ASTM D512 |
| Sülfat (SO₄) | ≤0.01 | % | ASTM D516 |
| Ağır Metal İçeriği (Pb) | ≤10 | ppm | USP |
| Demir (Fe) | ≤10 | ppm | ASTM D1068 |
Tahriş Edici Sağlık Tehlikesi Çevresel Tehlike
Potasyum karbonat sucul ortamlarda yüksek konsantrasyonlarda zararlı olabilir. Toprakta kolayca çözünür ve bitkiler tarafından alınabilir. Yüksek pH değeri nedeniyle sucul yaşamı etkileyebilir.
Evet, FDA ve EFSA tarafından gıda katkı maddesi (E501) olarak onaylanmıştır. Belirlenen sınırlar içinde kullanıldığında güvenli kabul edilir. Özellikle kakao işlemede ve bazı unlu mamüllerde kullanılır.
Her ikisi de alkali karbonatlar olmasına rağmen, potasyum karbonat daha yüksek su çözünürlüğüne sahiptir ve sodyum karbonattan daha az kostiktir. Ayrıca potasyum içeriği nedeniyle tarım uygulamalarında tercih edilir.
Potasyum karbonat molekülleri havadaki su moleküllerini çekme eğilimindedir. Bu nedenle açık havada zamanla nem çekerek topaklanabilir. Nemli ortamlardan uzak tutulmalı ve sıkıca kapalı kaplarda saklanmalıdır.
Kirlenen giysileri hemen çıkarın ve cildi bol su ve sabunla en az 15 dakika yıkayın. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz temasında ise gözleri en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve acilen tıbbi yardım alın.
Endüstriyel olarak potasyum klorürün elektrolizi veya potasyum hidroksitin karbondioksit ile reaksiyonu sonucu üretilir. Tarihsel olarak odun külünün suyla yıkanması ve buharlaştırılmasıyla elde edilmiştir.