Endüstriyel çözücü, antifriz, yakıt katkısı ve kimyasal hammadde
Metanol (CAS No: 67-56-1), metil alkol veya odun alkolü olarak da bilinen, renksiz, uçucu, yanıcı ve zehirli bir sıvıdır. En basit alkol olan metanol, geniş bir endüstriyel kullanım yelpazesine sahiptir. Hafif tatlımsı bir kokuya sahip olan bu organik bileşik, hem endüstriyel hem de laboratuvar uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Metanol suda tamamen çözünür ve çoğu organik çözücü ile karışabilir. Etanol ile karşılaştırıldığında daha yüksek toksisiteye sahiptir. Endüstride formaldehit üretiminin temel hammaddesi olarak kullanılmasının yanı sıra, antifriz, çözücü ve yakıt katkısı olarak da önemli bir rol oynar. Biyodizel üretiminde de transesterifikasyon reaksiyonlarında katalizör olarak kullanılmaktadır.
Metanol'un geniş bir endüstriyel ve ticari uygulama yelpazesi bulunmaktadır:
Metanol, formaldehit üretiminin temel hammaddesidir. Dünya metanol üretiminin yaklaşık %40'ı formaldehit üretiminde kullanılır.
Benzinle karıştırılarak oktan sayısını artırır ve emisyonları azaltır. Ayrıca yakıt hücrelerinde hidrojen taşıyıcısı olarak kullanılır.
Biyodizel üretiminde bitkisel yağlarla transesterifikasyon reaksiyonunda kullanılır. Reaksiyon için gerekli metil grubunu sağlar.
Düşük donma noktası nedeniyle otomotiv cam yıkama sıvılarında ve endüstriyel antifrizlerde kullanılır.
Boya, reçine, mürekkep ve yağ endüstrilerinde çözücü olarak kullanılır. Ayrıca laboratuvarlarda ekstraksiyon çözücüsüdür.
Asetik asit, metilamin, metil halojenürler ve diğer birçok kimyasalın üretiminde başlangıç maddesidir.
Doğrudan yakıt olarak veya metanol bazlı yakıt hücrelerinde enerji üretimi için kullanılabilir.
Endüstriyel etanolün denatüre edilmesinde kullanılır. Zehirli olduğu için içilmesini önlemek amacıyla eklenir.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Formül | CH₄O | - | - |
| CAS Numarası | 67-56-1 | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 32.04 | g/mol | - |
| Görünüm | Renksiz sıvı | - | Görsel |
| Koku | Hafif tatlımsı, alkolik | - | Olfaktometri |
| Yoğunluk (20°C) | 0.791-0.793 | g/cm³ | ASTM D4052 |
| Kaynama Noktası | 64.7 | °C | ASTM D1078 |
| Erime Noktası | -97.6 | °C | ASTM D1015 |
| Parlama Noktası | 11 | °C | ASTM D93 |
| Alevlenme Sıcaklığı | 385 | °C | ASTM E659 |
| Buhar Basıncı (20°C) | 12.9 | kPa | ASTM D2879 |
| Viskozite (20°C) | 0.59 | cP | ASTM D445 |
| Sudaki Çözünürlük (20°C) | Tamamen karışabilir | - | ASTM D1720 |
| pH Değeri | 7 | - | ASTM E70 |
| Saflık (GC) | ≥99.85 | % | ASTM D3545 |
| Su İçeriği | ≤0.05 | % | ASTM E203 |
| Asitlik (asetik asit olarak) | ≤0.001 | % | ASTM D1613 |
| Karbonil (formaldehit olarak) | ≤0.002 | % | ASTM D2191 |
Alevlenebilir Toksik Sağlığa zararlı
Metanol atmosferde fotokimyasal reaksiyonlarla hızlı parçalanır (yarı ömür 3-5 gün). Su kaynaklarına karışması durumunda, sucul organizmalar için orta derecede toksiktir. Biyolojik olarak kolayca bozunabilir özelliktedir ve çevrede uzun süre kalıcı değildir. Toprakta hızlı buharlaşır ve mikrobiyal bozunmaya uğrar.
Metanol başlıca sentez gazından (CO ve H₂ karışımı) katalitik reaksiyonla üretilir. Modern üretim prosesleri yüksek basınç (50-100 atm) ve yüksek sıcaklıkta (200-300°C) çinko-krom veya bakır bazlı katalizörler kullanır. Doğal gazın buhar reformasyonu en yaygın sentez gazı üretim yöntemidir. Ayrıca kömür gazlaştırma ve biyokütleden de üretilebilir.
Metanol (CH₃OH) en basit alkol iken, etanol (C₂H₅OH) daha uzun bir karbon zincirine sahiptir. Metanol çok daha toksiktir ve içilmesi durumunda körlüğe hatta ölüme neden olabilir. Etanol ise alkollü içeceklerde bulunur ve daha düşük toksisiteye sahiptir. Metanol daha düşük kaynama noktasına (64.7°C vs 78.4°C) ve daha yüksek buhar basıncına sahiptir.
Metanol zehirlenmesi başlangıçta sarhoşluk benzeri semptomlarla (baş dönmesi, mide bulantısı, kusma) kendini gösterir. 12-24 saat sonra görme bozuklukları, körlük, şiddetli asidoz, solunum yetmezliği ve ölüm meydana gelebilir. Zehirlenme şüphesi durumunda acil tıbbi yardım alınmalıdır. Tedavide etanol veya fomepizol kullanılır.
Uygun şekilde kapalı kaplarda saklandığında metanolun raf ömrü yaklaşık 2 yıldır. Su emilimini önlemek için sıkıca kapatılmalı ve nemden korunmalıdır. Uzun süreli depolamadan önce stabilite testi önerilir. Hava ile teması formaldehit ve formik asit oluşumuna yol açabilir.
Kontamine giysileri hemen çıkarın ve bol su ve sabunla yıkayın. Uzun süreli temas cilt tahrişine neden olabilir. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz teması durumunda en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve göz doktoruna başvurun. Yutulması durumunda kusturmayın, hemen tıbbi yardım alın.
Metanol, bitkisel yağlarla transesterifikasyon reaksiyonu sonucu biyodizel üretiminde katalizör görevi görür. Reaksiyon sırasında yağ moleküllerindeki gliserin ile metanol yer değiştirir ve metil esterler (biyodizel) oluşur. Metanol ucuz, reaktif ve reaksiyon sonrası kolayca geri kazanılabilir olması nedeniyle tercih edilir.