Ksilen (Xilen)

Genel Bakış

Ksilen (CAS No: 1330-20-7), dimetilbenzen olarak da bilinen, renksiz, yanıcı bir aromatik hidrokarbondur. Keskin, karakteristik bir kokuya sahip olan bu organik bileşik, benzen halkasına bağlı iki metil grubu içerir. Endüstride yaygın olarak kullanılan önemli bir çözücüdür.

Ksilen, üç izomer formunda bulunur (orto-, meta- ve para-ksilen). Ticari ksilen genellikle bu üç izomerin karışımıdır. Suda çözünürlüğü düşük olmakla birlikte, çoğu organik çözücü ile her oranda karışabilir. Yüksek çözücü gücü ve orta buharlaşma hızı nedeniyle özellikle boya, kaplama ve baskı mürekkebi endüstrilerinde tercih edilir.

Kullanım Alanları

Ksilenin çok çeşitli endüstriyel ve tüketici uygulamaları bulunmaktadır:

Teknik Özellikler

Güvenlik Bilgileri

Tehlike Sembolleri ve İfadeler

Alevlenebilir Göz ve cilt tahrişi Solunum yolu tahrişi

Kişisel Koruyucu Ekipman (PPE)

• Kimyasala dayanıklı eldivenler (nitril veya neopren)
• Kimyasal gözlük veya yüz siperi
• Organik buhar filtresi ile donatılmış solunum koruması
• Kimyasala dayanıklı önlük veya iş elbisesi
• Uygun havalandırma veya lokal egzoz sistemi

Depolama Koşulları

• Serin, iyi havalandırılan, alev almaz bir yerde saklayın
• Ateş ve kıvılcım kaynaklarından uzak tutun
• Orijinal kapalı kaplarda, güneş ışığından korunarak saklayın
• Oksitleyici maddelerden ayrı depolayın
• Depolama sıcaklığı: 15-30°C arası

Yangınla Mücadele

• Uygun söndürücüler: Kuru kimyasal, CO₂, alkole dayanıklı köpük
• Su jeti kullanmayın - yangını yayabilir
• Eğitimli personel tarafından uygun solunum koruması ile müdahale edin
• Küçük yangınlarda kuru kimyasal veya CO₂ kullanın
• Büyük yangınlarda su spreyi ile soğutma yapılabilir

Taşıma ve Depolama

Taşıma

• Taşıma sırasında kapların sıkıca kapalı olduğundan emin olun
• Statik elektrik birikimini önlemek için topraklama yapın
• Taşıma araçlarında uygun havalandırma sağlayın
• Taşıma sırasında yemek, içmek veya sigara içmekten kaçının
• Taşıma kaplarında "Yanıcı Sıvı" etiketi bulundurun

Depolama

• Paslanmaz çelik, polietilen veya cam kaplarda saklayın
• Depolama alanında "Yanıcı Sıvı" işaretleri bulundurun
• Depolama tanklarında uygun nefes alma ventilleri kullanın
• Büyük miktarlarda depolarken patlamaya dayanıklı elektrik sistemleri kullanın
• Depolama alanlarında sigara içilmesini yasaklayın
• Depolama alanlarında topraklama sistemleri bulundurun

Dökülme Durumunda Alınacak Önlemler

• Tüm ateş kaynaklarını uzaklaştırın
• Uygun solunum koruması kullanın
• Kum, kimyasal sünger veya diğer emici malzemelerle döküntüyü emdirin
• Emilen malzemeyi uygun şekilde bertaraf edin
• Dökülen alanı bol su ve deterjanla yıkayın
• Büyük döküntüler için profesyonel temizlik hizmeti alın

Düzenleyici Bilgiler

GHS Sınıflandırması

• Alevlenebilir Sıvı Kategori 3
• Cilt Tahrişi Kategori 2
• Göz Tahrişi Kategori 2A
• Solunum Yolu Tahrişi
• Spesifik Hedef Organ Toksisitesi (Tek Maruz Kalma) Kategori 3

Önemli Düzenlemeler

• REACH: Kayıtlı
• CLP: Uyumlu
• OSHA: Tehlike iletişim standardına tabi
• NFPA 704: Sağlık 2, Yanıcılık 3, Reaktivite 0
• EPA: VOC olarak sınıflandırılmıştır

Uluslararası Mevzuat

• Avrupa Birliği: 2008/58/EC sayılı direktife tabi
• ABD: EPA VOC düzenlemelerine tabi
• Çin: IECSC listesinde mevcuttur
• Japonya: ISHL listesinde mevcuttur
• Küresel: Montreal Protokolü'ne tabi değildir

Çevresel Bilgiler

Çevresel Etki

Ksilen atmosferde fotokimyasal reaksiyonlarla parçalanır (yarı ömür 1-2 gün). Su kaynaklarına karışması durumunda, sucul organizmalar için toksiktir. Biyolojik olarak bozunabilir özelliktedir ancak çevrede orta derecede kalıcıdır.

Biyolojik Parçalanma

• Hava: Fotokimyasal reaksiyonlarla 1-2 günlük yarı ömür
• Su: Mikrobiyal aktivite ile 1-4 hafta içinde parçalanır
• Toprak: Mikrobiyal aktivite ile orta hızda parçalanma
• Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOD): 1.5-2.0 g O₂/g ksilen

Atık Yönetimi

• Tehlikeli atık olarak sınıflandırılmıştır
• Lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesislerinde yakılmalıdır
• Yerel düzenlemelere uygun şekilde bertaraf edin
• Atık suya karışmasını önleyin
• Toprak sızıntılarını önlemek için uygun önlemler alın

Sık Sorulan Sorular

Ksilen nasıl üretilir?

Ksilen başlıca petrol rafinasyonu ve kömür katranı distilasyonu ile üretilir. Reformat işlemi sonucunda elde edilen BTX (benzen, toluen, ksilen) karışımından ayrıştırılır. Endüstriyel ölçekte distilasyon ve ekstraksiyon prosesleri kullanılır.

Ksilen ile toluen arasındaki fark nedir?

Ksilen (C8H10) toluene (C7H8) göre daha uzun bir alkil zincirine sahiptir ve daha yüksek kaynama noktasına sahiptir. Ksilen daha yavaş buharlaşır ve daha yüksek çözücü gücüne sahiptir. Toksisite açısından ksilen biraz daha yüksek risk taşır.

Ksilen plastiklere zarar verir mi?

Ksilen polistiren, PVC ve bazı diğer plastikleri çözebilir veya deforme edebilir. Polietilen ve polipropilen kısa süreli temaslara dayanıklıdır ancak uzun süreli temaslardan kaçınılmalıdır.

Ksilenin raf ömrü nedir?

Uygun şekilde kapalı kaplarda saklandığında ksilenin raf ömrü yaklaşık 2 yıldır. Su emilimini ve oksidasyonu önlemek için sıkıca kapatılmalı ve hava ile teması minimize edilmelidir.

Ksilen ciltle temas ettiğinde ne yapmalıyım?

Kontamine giysileri hemen çıkarın ve bol su ve sabunla yıkayın. Uzun süreli temas ciltte kuruluğa ve tahrişe neden olabilir. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz teması durumunda en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve göz doktoruna başvurun.