Dimetil Sülfoksit (DMSO)

Genel Bakış

Dimetil sülfoksit (DMSO, CAS No: 67-68-5), renksiz, higroskopik, hafif sarımsı renkte ve karakteristik sarımsak benzeri kokusu olan bir sıvıdır. Organik sülfür bileşiklerinin önemli bir türevi olup, endüstride yaygın olarak kullanılan güçlü bir polar aprotik çözücüdür.

DMSO, suda ve çoğu organik çözücüde her oranda karışabilir. Özellikle polar ve iyonik bileşikler için mükemmel bir çözücüdür. Farmasötik, elektronik, kimyasal sentez ve kriyobiyoloji endüstrilerinde yaygın olarak kullanılır. Ayrıca transdermal ilaç taşıyıcı olarak da kullanılmaktadır.

Kullanım Alanları

DMSO'nun geniş bir endüstriyel, tıbbi ve kimyasal uygulama yelpazesi bulunmaktadır:

Teknik Özellikler

Güvenlik Bilgileri

Tehlike Sembolleri ve İfadeler

Göz ve cilt tahrişi Sağlık riski

Kişisel Koruyucu Ekipman (PPE)

• Nitrile veya neopren eldivenler
• Kimyasal gözlük veya yüz siperi
• Laboratuvar önlüğü veya koruyucu giysi
• Uygun havalandırma veya lokal egzoz sistemi
• Yüksek buhar konsantrasyonlarında solunum koruması
• Kimyasala dayanıklı ayakkabılar

Depolama Koşulları

• Sıkıca kapalı kaplarda, serin, kuru, iyi havalandırılan bir yerde saklayın
• Hava ve nemden koruyun (higroskopik özelliktedir)
• Oksitleyici maddelerden uzak tutun
• Depolama sıcaklığı: 15-25°C arası
• Paslanmaz çelik, cam veya polietilen kaplarda saklayın
• Statik elektrik birikimini önlemek için topraklama yapın

Yangınla Mücadele

• Uygun söndürücüler: Kuru kimyasal, CO₂, alkole dayanıklı köpük
• Su spreyi kullanarak soğutma yapılabilir
• Eğitimli personel tarafından uygun solunum koruması ile müdahale edin
• Küçük yangınlarda kuru kimyasal veya CO₂ kullanın
• Büyük yangınlarda su spreyi veya alkole dayanıklı köpük kullanın
• Yangın söndürme sırasında kapları su ile soğutun

Taşıma ve Depolama

Taşıma

• Taşıma sırasında kapların sıkıca kapalı olduğundan emin olun
• Hava ve nemden koruyun
• Taşıma araçlarında uygun havalandırma sağlayın
• Taşıma sırasında yemek, içmek veya sigara içmekten kaçının
• Taşıma kaplarında uygun etiketleme yapın
• Taşıma araçlarında yangın söndürme ekipmanı bulundurun

Depolama

• Paslanmaz çelik, polietilen veya cam kaplarda saklayın
• Depolama alanında uygun işaretler bulundurun
• Depolama tanklarında uygun nefes alma ventilleri kullanın
• Büyük miktarlarda depolarken patlamaya dayanıklı elektrik sistemleri kullanın
• Depolama alanlarında sigara içilmesini yasaklayın
• Asitler ve oksitleyicilerden ayrı depolayın

Dökülme Durumunda Alınacak Önlemler

• Tüm ateş kaynaklarını uzaklaştırın
• Uygun solunum koruması kullanın
• Kum, kimyasal sünger veya diğer emici malzemelerle döküntüyü emdirin
• Emilen malzemeyi uygun şekilde bertaraf edin
• Dökülen alanı bol su ve deterjanla yıkayın
• Büyük döküntüler için profesyonel temizlik hizmeti alın
• Döküntüyü kanalizasyona veya su kaynaklarına karışmasını önleyin

Düzenleyici Bilgiler

GHS Sınıflandırması

• Cilt Tahrişi Kategori 2
• Göz Tahrişi Kategori 2A
• Spesifik Hedef Organ Toksisitesi (Tek Maruz Kalma) Kategori 3

Önemli Düzenlemeler

• REACH: Kayıtlı
• CLP: Uyumlu
• OSHA: Tehlike iletişim standardına tabi
• NFPA 704: Sağlık 1, Yanıcılık 1, Reaktivite 0
• FDA: Belirli farmasötik uygulamalar için onaylı
• EPA: VOC olarak sınıflandırılmamıştır

Uluslararası Mevzuat

• Avrupa Birliği: 2008/58/EC sayılı direktife tabi
• ABD: FDA tarafından belirli uygulamalar için onaylı
• Çin: IECSC listesinde mevcuttur
• Japonya: ISHL listesinde mevcuttur
• Küresel: Montreal Protokolü'ne tabi değildir

Çevresel Bilgiler

Çevresel Etki

DMSO çevrede orta derecede kalıcıdır ancak biyolojik olarak bozunabilir. Su kaynaklarına karışması durumunda, sucul organizmalar için düşük ila orta derecede toksiktir. Atmosferde fotokimyasal reaksiyonlarla parçalanır. Toprakta hızla seyrelir ve biyolojik olarak parçalanır.

Biyolojik Parçalanma

• Hava: Fotokimyasal reaksiyonlarla 1-3 günlük yarı ömür
• Su: Mikrobiyal aktivite ile 2-7 gün içinde parçalanır
• Toprak: Mikrobiyal aktivite ile hızlı parçalanma
• Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOD): 0.6-0.8 g O₂/g DMSO
• Kimyasal Oksijen İhtiyacı (COD): 1.5-1.8 g O₂/g DMSO

Atık Yönetimi

• Tehlikeli atık olarak sınıflandırılmıştır
• Küçük miktarlar lisanslı tesislerde biyolojik arıtma ile bertaraf edilebilir
• Büyük miktarlar lisanslı tehlikeli atık bertaraf tesislerinde yakılmalıdır
• Yerel düzenlemelere uygun şekilde bertaraf edin
• Atık suya karışmasını önleyin
• Toprak ve yeraltı sularına sızmasını engelleyin

Sık Sorulan Sorular

DMSO nasıl üretilir?

DMSO başlıca dimetil sülfürün (DMS) oksidasyonu ile üretilir. Endüstriyel ölçekte sürekli distilasyon prosesleri kullanılır. Yıllık küresel üretim 50,000 tonun üzerindedir. Üretim sürecinde nitrik oksit veya hidrojen peroksit gibi oksidanlar kullanılır.

DMSO'nun ciltten emilimi nasıldır?

DMSO ciltten hızla emilir ve 5-10 dakika içinde sistemik dolaşıma geçer. Cilt bariyerini geçme yeteneği nedeniyle transdermal ilaç taşıyıcı olarak kullanılır. Emilen DMSO vücutta dimetil sülfür (DMS) olarak metabolize edilir ve nefesle atılır.

DMSO plastiklere zarar verir mi?

DMSO çoğu plastik için güçlü bir çözücüdür. Polietilen ve polipropilen kısa süreli temaslara dayanıklıdır ancak uzun süreli temaslardan kaçınılmalıdır. PVC, polistiren ve ABS gibi plastiklerde çözme etkisi gösterir. PTFE (Teflon) ve polikarbonat DMSO'ya karşı dayanıklıdır.

DMSO'nun raf ömrü nedir?

Uygun şekilde kapalı kaplarda saklandığında DMSO'nun raf ömrü yaklaşık 2 yıldır. Su emilimini önlemek için sıkıca kapatılmalı ve nemden korunmalıdır. Uzun süreli depolamadan önce stabilite testi önerilir.

DMSO ciltle temas ettiğinde ne yapmalıyım?

Kontamine giysileri hemen çıkarın ve bol su ve sabunla yıkayın. DMSO ciltten hızla emileceği için teması hemen önlemek önemlidir. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz teması durumunda en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve göz doktoruna başvurun.

DMSO diğer çözücülerle karıştırılabilir mi?

Evet, DMSO suda ve çoğu organik çözücüde her oranda karışabilir. Özellikle su, alkoller, esterler, ketonlar ve aromatik çözücülerle iyi uyumludur. Ancak güçlü oksitleyiciler ve asitlerle reaksiyona girebilir.