Gaz arıtma, kozmetik, farmasötik ve temizlik ürünlerinde yaygın kullanılan organik bileşik
Dietanolamin (DEA) (C₄H₁₁NO₂, CAS No: 111-42-2), etanolaminler ailesinden organik bir bileşiktir. Hem birincil amin hem de iki hidroksil grubu içeren bir alkol fonksiyonuna sahiptir. Bu özelliği sayesinde hem asitleri nötralize edebilir hem de yüzey aktif maddelerin oluşumuna katkıda bulunabilir.
Dietanolamin, viskoz, renksiz, hafif amonyak benzeri kokuya sahip bir sıvıdır. Su, alkol ve aseton gibi polar çözücülerde iyi çözünürken, apolar çözücülerde düşük çözünürlük gösterir. Endüstride yaygın olarak gaz arıtma sistemlerinde, kozmetik formülasyonlarda ve temizlik ürünlerinde kullanılır.
Dietanolamin (DEA)'in çok çeşitli endüstriyel ve ticari uygulamaları bulunmaktadır:
Endüstriyel gaz arıtma sistemlerinde H₂S ve CO₂ gibi asidik gazların absorpsiyonunda kullanılır.
Şampuan, saç kremi, sabun ve diğer kişisel bakım ürünlerinde emülgatör ve pH düzenleyici olarak kullanılır.
Bulaşık deterjanları, çamaşır deterjanları ve yüzey temizleyicilerde yüzey aktif madde olarak kullanılır.
İlaç formülasyonlarında çözücü ve pH düzenleyici olarak kullanılır.
Pestisit ve herbisit formülasyonlarında çözücü ve stabilizatör olarak kullanılır.
Metal kesme ve taşlama sıvılarında korozyon inhibitörü olarak kullanılır.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Adı | Dietanolamin | - | - |
| Diğer Adlar | DEA, 2,2'-Iminodietanol, Bis(2-hidroksietil)amin | - | - |
| CAS Numarası | 111-42-2 | - | - |
| EC No | 203-868-0 | - | - |
| Formül | C₄H₁₁NO₂ | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 105.14 | g/mol | - |
| Görünüm | Renksiz, viskoz sıvı | - | Görsel |
| Koku | Hafif amonyak benzeri | - | - |
| Safiyet | ≥98.0 | % | GC |
| Yoğunluk (20°C) | 1.097 | g/cm³ | ISO 3675 |
| Viskozite (20°C) | 380 | mPa·s | ISO 3104 |
| Kaynama Noktası | 268.8 | °C | ISO 918 |
| Erime Noktası | 28 | °C | ISO 6321 |
| Parlama Noktası | 137 | °C | ISO 3679 |
| Alevlenme Noktası | 305 | °C | ISO 2592 |
| Buhar Basıncı (20°C) | <0.01 | kPa | ISO 8973 |
| pH (1% solüsyon) | 11.0 | - | ISO 4316 |
| Çözünürlük (Su) | Tamamen karışabilir | - | OECD 105 |
Aşındırıcı Sağlığa Zararlı Çevre İçin Zararlı
Dietanolamin (DEA), sucul ortamlarda yüksek biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ) oluşturabilir. Mikroorganizmalar tarafından biyolojik olarak orta derecede parçalanabilir. Yüksek konsantrasyonlarda sucul yaşam için toksik etki gösterebilir. Toprakta orta derecede hareketlidir ve yeraltı sularına karışma potansiyeli vardır.
Dietanolamin (DEA) iki hidroksietil grubuna sahipken, monoetanolamin (MEA) sadece bir hidroksietil grubuna sahiptir. DEA daha az bazik ve daha az aşındırıcıdır, ancak daha yüksek viskoziteye sahiptir. MEA gaz arıtma uygulamalarında daha etkiliyken, DEA yüzey aktif özellikleri nedeniyle kozmetik ve temizlik ürünlerinde daha yaygın kullanılır.
Dietanolamin (DEA), kozmetik ürünlerde düşük konsantrasyonlarda (%1'in altında) kullanıldığında genellikle güvenli kabul edilir. Ancak bazı DEA türevleri (örn. cocamide DEA) cilt tahrişine neden olabilir. Avrupa Birliği'nde kozmetiklerde kullanımı belirli sınırlamalara tabidir. Hassas ciltler için DEA içermeyen ürünler tercih edilebilir.
Dietanolamin (DEA) buharlarının solunması solunum yollarında tahrişe neden olabilir. Ciltle teması tahrişe ve yanıklara yol açabilir. Gözle teması ciddi göz hasarına neden olabilir. Uzun süreli maruziyet karaciğer ve böbrek hasarına yol açabilir. Yutulması durumunda sindirim sisteminde ciddi tahrişe neden olabilir.
Evet, bazı uygulamalarda dietanolamin (DEA) yerine alternatifler kullanılabilir. Bunlar arasında trietanolamin (TEA), monoetanolamin (MEA), gliserin, propilen glikol veya bitkisel kaynaklı emülgatörler bulunur. Ancak bu alternatiflerin de kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır.
Dietanolamin (DEA) bazik bir maddedir. Dökülme durumunda zayıf bir asit (örn. seyreltik asetik asit veya sitrik asit çözeltisi) ile nötralize edilebilir. Nötralizasyon işlemi sırasında ısı açığa çıkabileceğinden dikkatli olunmalıdır. Nötralize edilmiş çözelti bol su ile seyreltilerek atık su sistemine verilebilir (yerel düzenlemelere uygun olarak).