Tarım, gıda ve endüstriyel uygulamalarda yaygın kullanılan çok yönlü inorganik nitrat tuzu
Sodyum Nitrat (NaNO₃, CAS No: 7631-99-4), doğal olarak Şili güherçilesi olarak bilinen ve endüstriyel olarak sentezlenen bir inorganik tuzdur. Beyaz kristal toz veya granül formda bulunur, suda yüksek çözünürlüğe sahiptir ve güçlü oksitleyici özellikler gösterir.
Sodyum nitrat, tarım sektöründe azot kaynağı olarak, gıda endüstrisinde koruyucu olarak ve çeşitli endüstriyel proseslerde önemli bir kimyasal olarak kullanılır. Higroskopik özelliği nedeniyle nemli ortamlarda topaklanma eğilimi gösterir. pH'ı nötr olup (1% solüsyon ~6.5-7.5), 308°C'de erir ve daha yüksek sıcaklıklarda bozunarak sodyum nitrit ve oksijen açığa çıkarır.
Sodyum Nitrat'ın çok çeşitli endüstriyel, tarımsal ve tüketici ürünlerinde kullanımı bulunmaktadır:
Bitkiler için hızlı etkili azot kaynağı olarak kullanılır. Özellikle yaprak gübrelerinde ve hızlı büyüme gerektiren durumlarda tercih edilir.
Et ürünlerinde koruyucu olarak kullanılır. Botulizm bakterisinin gelişimini engeller ve et rengini korur.
Cam eriyiğindeki hava kabarcıklarını gidermek için oksitleyici ve arındırıcı olarak kullanılır.
Patlayıcı karışımlarda oksitleyici madde olarak kullanılır. Havai fişeklerde renk verici ajanlarla birlikte kullanılır.
Metal yüzey işlemlerinde, özellikle alüminyum anodizasyon proseslerinde kullanılır.
Diğer nitrat tuzlarının, nitrik asitin ve çeşitli organik bileşiklerin sentezinde hammadde olarak kullanılır.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Adı | Sodyum Nitrat | - | - |
| Diğer Adlar | Şili güherçilesi, Sodyum nitrat(V) | - | - |
| CAS Numarası | 7631-99-4 | - | - |
| EC No | 231-554-3 | - | - |
| Formül | NaNO₃ | - | - |
| Görünüm | Beyaz kristal toz veya granül | - | Görsel |
| Koku | Kokusuz | - | - |
| Saflık | ≥99.0 | % | ICP |
| Nem İçeriği | ≤0.5 | % | Karl Fischer |
| pH (1% sol.) | 6.5-7.5 | - | ASTM E70 |
| Erime Noktası | 308 | °C | ASTM D1519 |
| Yoğunluk | 2.26 | g/cm³ | ASTM D1895 |
| Çözünürlük (20°C) | 91.2 | g/100ml su | ASTM E1148 |
| Nitrit İçeriği | ≤0.01 | % | ISO 10304 |
| Ağır Metal İçeriği (Pb) | ≤5 | ppm | ICP-OES |
Oksitleyici Sağlık Tehlikesi Çevre Tehlikesi
Sodyum nitrat, sucul ortamlarda yüksek konsantrasyonlarda ötrofikasyona neden olabilir. Yeraltı sularına karışması durumunda içme suyu kaynaklarını olumsuz etkileyebilir. Toprakta mikrobiyal aktivite ile parçalanır ve bitkiler tarafından azot kaynağı olarak kullanılır.
Sodyum nitrat (NaNO₃) ve sodyum nitrit (NaNO₂) farklı kimyasal bileşiklerdir. Nitrat (NO₃⁻) üç oksijen atomu içerirken, nitrit (NO₂⁻) iki oksijen atomu içerir. Nitrit daha güçlü bir koruyucudur ancak daha toksiktir. Nitrat ise daha yaygın kullanılan ve daha az toksik olan formdur.
E251 (sodyum nitrat) birçok ülkede onaylı bir gıda katkı maddesidir. Ancak yüksek miktarlarda tüketildiğinde sağlık riskleri oluşturabilir. Gıda endüstrisinde izin verilen maksimum dozlarda (genellikle 150-250 mg/kg) kullanıldığında güvenli kabul edilir.
SLS, kuru, serin ve iyi havalandırılan bir yerde saklanmalıdır. Nemden ve sudan korunmalıdır. Orijinal ambalajında, sıkıca kapalı olarak muhafaza edilmelidir. Depolama sıcaklığı 15-25°C arasında olmalıdır. Yanıcı maddelerden ve organik materyallerden uzak tutulmalıdır.
Kirlenen giysileri hemen çıkarın ve cildi bol su ve sabunla en az 15 dakika yıkayın. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz temasında ise gözleri en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve acilen tıbbi yardım alın.
Sodyum nitrat, bitkilerin kolayca alabileceği nitrat formunda azot sağlar. Azot, bitki büyümesi için gerekli temel makro besinlerden biridir. Yaprak gelişimi, protein sentezi ve genel bitki büyümesi için gereklidir. Sodyum nitrat suda hızlı çözündüğü için bitkiler tarafından hemen kullanılabilir.