Çok yönlü endüstriyel çözücü, dezenfektan ve kimyasal ara madde
N-Propanol (CAS No: 71-23-8), normal propil alkol olarak da bilinen, renksiz, yanıcı bir sıvıdır. Karakteristik, keskin bir alkol kokusuna sahip olan bu organik bileşik, primer alkollerin önemli bir üyesidir. Endüstride yaygın olarak kullanılan çok yönlü bir çözücü, dezenfektan ve kimyasal ara maddedir.
N-Propanol, suda orta derecede çözünürlüğe sahiptir ve çoğu organik çözücü ile her oranda karışabilir. Etanol ve izopropanole göre daha uzun bir hidrokarbon zincirine sahip olması nedeniyle farklı çözücü özellikleri gösterir. Özellikle baskı mürekkepleri, temizlik ürünleri, farmasötik ve kozmetik endüstrilerinde yaygın olarak kullanılır.
N-Propanol'un geniş bir endüstriyel ve tüketici uygulama yelpazesi bulunmaktadır:
Ofset, flekso ve gravür baskı mürekkeplerinde ana çözücü olarak kullanılır. Mürekkebin viskozitesini ayarlar ve kuruma süresini kontrol eder.
Endüstriyel temizleyiciler, yağ çözücüler ve leke çıkarıcılarda aktif bileşen olarak kullanılır. Yağ ve gres çözme yeteneği yüksektir.
Hastane dezenfektanlarında %60-70 konsantrasyonda kullanılır. Bakteri, virüs ve mantarlara karşı etkilidir.
Saç spreyleri, losyonlar ve diğer kozmetik ürünlerde çözücü ve taşıyıcı olarak kullanılır. Ciltte hızlı buharlaşma özelliği vardır.
İlaç üretiminde çözücü ve ekstraksiyon ajanı olarak kullanılır. Antibiyotik ve hormon üretiminde ara maddedir.
Selülozik ve sentetik reçineler için çözücü olarak kullanılır. Özellikle hızlı kuruyan boyalarda tercih edilir.
Kromatografi ve spektroskopi uygulamalarında çözücü olarak kullanılır. HPLC analizlerinde mobil faz bileşeni olabilir.
Benzin katkı maddesi olarak kullanılır. Oksijen içeriği ile yanmayı iyileştirir ve emisyonları azaltır.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Formül | C₃H₈O | - | - |
| CAS Numarası | 71-23-8 | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 60.10 | g/mol | - |
| Görünüm | Renksiz sıvı | - | Görsel |
| Koku | Keskin, alkolik | - | Olfaktometri |
| Yoğunluk (20°C) | 0.803-0.805 | g/cm³ | ASTM D4052 |
| Kaynama Noktası | 97.2 | °C | ASTM D1078 |
| Erime Noktası | -126 | °C | ASTM D1015 |
| Parlama Noktası | 22 | °C | ASTM D93 |
| Alevlenme Sıcaklığı | 385 | °C | ASTM E659 |
| Buhar Basıncı (20°C) | 1.99 | kPa | ASTM D2879 |
| Viskozite (20°C) | 2.26 | cP | ASTM D445 |
| Sudaki Çözünürlük (20°C) | Tamamen karışabilir | - | ASTM D1720 |
| pH Değeri | 7 | - | ASTM E70 |
| Saflık (GC) | ≥99.5 | % | ASTM D3545 |
| Su İçeriği | ≤0.05 | % | ASTM E203 |
| Asitlik (asetik asit olarak) | ≤0.002 | % | ASTM D1613 |
| Karbonil (aseton olarak) | ≤0.002 | % | ASTM D2191 |
Alevlenebilir Göz ve cilt tahrişi Merkezi sinir sistemi etkisi
N-Propanol atmosferde fotokimyasal reaksiyonlarla hızlı parçalanır (yarı ömür 1-3 gün). Su kaynaklarına karışması durumunda, sucul organizmalar için orta derecede toksiktir. Biyolojik olarak kolayca bozunabilir özelliktedir ve çevrede uzun süre kalıcı değildir. Toprakta hızlı buharlaşır ve mikrobiyal bozunmaya uğrar.
N-Propanol başlıca iki yöntemle üretilir: 1) Etilenin hidroformilasyonu (okso prosesi) ile propanal oluşturulması ve bunun hidrojenlenmesi, 2) Fermantasyon yoluyla üretim. Endüstriyel ölçekte sürekli distilasyon prosesleri kullanılır ve yıllık küresel üretim 1 milyon tonun üzerindedir.
N-Propanol (1-propanol) primer bir alkol iken, izopropanol (2-propanol) sekonder bir alkoldür. N-Propanol daha yüksek kaynama noktasına (97.2°C vs 82.6°C) ve daha düşük buhar basıncına sahiptir. Dezenfeksiyon etkinlikleri farklıdır - izopropanol daha yaygın dezenfektandır ancak N-Propanol bazı virüs türlerine karşı daha etkili olabilir.
N-Propanol çoğu plastik için orta derecede agresif bir çözücüdür. Polietilen ve polipropilen kısa süreli temaslara dayanıklıdır ancak uzun süreli temaslardan kaçınılmalıdır. PVC ve polistiren gibi plastiklerde şişme veya çözme etkisi gösterebilir. PTFE (Teflon) ve polikarbonat N-Propanol'e karşı dayanıklıdır.
Uygun şekilde kapalı kaplarda saklandığında N-Propanol'un raf ömrü yaklaşık 2 yıldır. Su emilimini önlemek için sıkıca kapatılmalı ve nemden korunmalıdır. Uzun süreli depolamadan önce stabilite testi önerilir. Hava ile teması karbonil bileşiklerinin oluşumuna yol açabilir.
Kontamine giysileri hemen çıkarın ve bol su ve sabunla yıkayın. Uzun süreli temas ciltte kuruluğa ve tahrişe neden olabilir. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz teması durumunda en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve göz doktoruna başvurun. Yutulması durumunda kusturmayın, hemen tıbbi yardım alın.
Evet, N-Propanol'ün antimikrobiyal spektrumu ve etkinliği diğer alkollerden farklıdır. Özellikle lipofilik virüslere karşı daha etkili olduğu gösterilmiştir. %60-70 konsantrasyonda en etkilidir. Ancak cilt tahrizi potansiyeli etanolden biraz daha yüksektir. Hastane dezenfektanlarında genellikle diğer alkollerle kombine edilir.