Tarım gübresi, gıda katkı maddesi ve endüstriyel uygulamalarda kullanılan çok yönlü inorganik tuz
Amonyum Sülfat ((NH₄)₂SO₄, CAS No: 7783-20-2), beyaz kristal yapıda bir inorganik tuzdur. Tarımda azot ve kükürt kaynağı olarak gübre, gıda endüstrisinde asit düzenleyici (E517) ve endüstriyel proseslerde kimyasal reaktif olarak yaygın kullanım alanı bulur.
Amonyum sülfat, suda yüksek çözünürlüğe sahiptir (70.6 g/100 mL, 0°C'de) ve higroskopik özellik gösterir. Toprakta amonyum (NH₄⁺) ve sülfat (SO₄²⁻) iyonlarına ayrışarak bitkiler tarafından alınabilir formda besin sağlar. Gıda uygulamalarında pH düzenleyici ve un işleme ajanı olarak kullanılır.
Amonyum Sülfat'in çok çeşitli endüstriyel, tarımsal ve ticari uygulamaları bulunmaktadır:
Bitkiler için hem azot (%21 N) hem de kükürt (%24 S) kaynağı sağlar. Özellikle kükürt eksikliği olan topraklarda tercih edilir. Alkali topraklarda pH düşürücü etki gösterir.
Ekmek hamuru düzenleyici, asitlik düzenleyici ve un işleme ajanı olarak kullanılır. Fermantasyon besiyeri hazırlanmasında ve bazı gıdalarda stabilizatör olarak görev yapar.
Atık su arıtma tesislerinde mikrobiyal büyüme için azot kaynağı olarak kullanılır. Kloramin oluşumunu önlemek için dezenfeksiyon işlemlerinde tercih edilir.
Amonyum persülfat ve diğer amonyum tuzlarının üretiminde başlangıç maddesi olarak kullanılır. Ayrıca tekstil boyalarının üretiminde ve deri işlemede kullanılır.
Kuru kimyasal yangın söndürücülerde alev geciktirici olarak kullanılır. Özellikle tarım ve orman yangınlarında etkilidir.
Protein çöktürme (tuzlama out) işlemlerinde, tuzlu su banyolarında ve bazı analitik kimyasal testlerde kullanılır.
| Özellik | Değer | Birim | Test Metodu |
|---|---|---|---|
| Kimyasal Adı | Amonyum Sülfat | - | - |
| CAS Numarası | 7783-20-2 | - | - |
| EC No | 231-984-1 | - | - |
| Formül | (NH₄)₂SO₄ | - | - |
| Moleküler Ağırlık | 132.14 | g/mol | - |
| Görünüm | Beyaz kristal toz veya granül | - | Görsel |
| Koku | Kokusuz | - | - |
| Safiyet | ≥99.0 | % | ISO 3422 |
| Azot (N) İçeriği | ≥21.0 | % | ISO 3332 |
| Kükürt (S) İçeriği | ≥24.0 | % | ISO 3423 |
| Su İçeriği | ≤0.2 | % | Karl Fischer |
| pH Değeri (1% sol.) | 5.0-6.0 | - | ISO 1842 |
| Çözünürlük (Su, 20°C) | 70.6 | g/100 mL | ISO 918 |
| Yoğunluk | 1.77 | g/cm³ | ISO 787 |
| Erime Noktası | 235-280 (bozunur) | °C | ISO 6321 |
| Kurşun (Pb) İçeriği | ≤2 | mg/kg | ISO 172 |
| Arsenik (As) İçeriği | ≤1 | mg/kg | ISO 2590 |
Tahriş Edici Çevre Tehlikesi
Amonyum sülfat, sucul ortamlarda yüksek konsantrasyonlarda ötrofikasyona neden olabilir. Toprakta asitleştirici etki yapabilir. Ancak doğru kullanıldığında bitkiler tarafından tamamen alınabilir ve çevresel etkisi minimaldir. Su kaynaklarına doğrudan karışması önlenmelidir.
Amonyum sülfat, hem azot hem de kükürt içeren bir gübredir. Alkali topraklarda pH düşürücü etki yapar. Kükürt eksikliği olan bölgelerde özellikle tercih edilir. Diğer azotlu gübrelere göre daha az yıkanma özelliği gösterir ve bitkiler tarafından kolayca alınabilir formdadır.
Amonyum sülfat (E517), gıdalarda asitlik düzenleyici ve hamur işleme ajanı olarak kullanılır. Ekmek yapımında maya aktivitesini düzenler, unun işlenebilirliğini artırır. Ayrıca bazı gıdalarda stabilizatör olarak görev yapar ve fermantasyon süreçlerinde kullanılır.
Amonyum sülfat, kuru, serin ve iyi havalandırılan bir yerde saklanmalıdır. Nemden ve sudan korunmalıdır. Orijinal ambalajında, sıkıca kapalı olarak muhafaza edilmelidir. Depolama sıcaklığı 15-30°C arasında olmalıdır. Alkali maddelerden ve güçlü oksidanlardan uzak tutulmalıdır.
Kirlenen giysileri hemen çıkarın ve cildi bol su ve sabunla yıkayın. Tahriş devam ederse tıbbi yardım alın. Göz temasında ise gözleri en az 15 dakika bol su ile yıkayın ve acilen tıbbi yardım alın. Yutulması durumunda ağızı suyla çalkalayın ve tıbbi yardım isteyin.
Amonyum sülfat (%21 N + %24 S) hem azot hem kükürt içerirken, üre (%46 N) sadece azot içerir. Amonyum sülfat toprakta asitleştirici etki yaparken, üre nötral pH'a sahiptir. Amonyum sülfatın bitki tarafından alımı daha hızlıdır, üre ise toprakta amonyuma dönüştükten sonra alınır. Amonyum sülfat, üreye göre daha az yıkanma özelliği gösterir.